Rozwijanie samodzielności dziecka

1. Współpraca z dzieckiem, czyli dziecko, rodzic i zadanie

Punktem wyjścia do rozumienia i wychowywania  dziecka zawsze powinien być rzetelny opis jego aktualnego stanu poznawczego, emocjonalnego oraz możliwości. Inaczej mówiąc, musimy zastanowić się nad tym, co nasze dziecko już potrafi, czego chcielibyśmy je nauczyć oraz jaki ma potencjał by sprostać nowemu zadaniu.  W ten sposób określamy, jak wzbudzić motywację dziecka do zmian, a także sprawdzamy jego zasoby, które pomogą mu pokonać porażki. Wiadomo, że znakomitym źródłem motywacji są porównania do rówieśników dziecka, dzieci w przedszkolu, znajomych, rodzeństwa. Należy jednak pamiętać, że każde z nich jest wielką indywidualnością i czasami porównania mogą naszemu dziecku zwyczajnie mu szkodzić. Dodatkowo trzeba podkreślić to, że nauczenie każdej nowej rzeczy wymaga czasu i cierpliwości, a sukces budowany jest małymi kroczkami.

Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem ułatwiającym rozwój samodzielności jest wybranie problemu, czy zadania, którego chcielibyśmy nauczyć rozwiązywać dziecko. Nie ma znaczenia, czy będzie to wiązanie sznurowadła, czy tabliczka mnożenia, ważne jest by dostosować to zadanie do możliwości dziecka, tak, żeby zaangażowało się w nie i odczuło radość i dumę, gdy je rozwiąże. A w sytuacji porażki, żeby miało ochotę spróbować po raz kolejny. Oznacza to, żeby sformułować zadanie w taki sposób, aby zawsze mieć możliwość pochwalenia dziecka. Aby to zobrazować warto wrócić do przytoczonych przykładów, tj. dziecko nie zawiązało kokardki, ale zrobiło cudowny supełek, aby zachęcić je do pracy można wspomnieć mu, że wcześniej tego nie potrafiło zrobić, ponadto pokazać różne zastosowania tegoż supełka.
 Podsumowując, rolą dorosłego jest zaciekawienie dziecka zadaniem oraz dopasowanie go do wrażliwości i sposobu pracy dziecka. Dzięki temu, że dziecko będzie mogło odnieść sukces, w przyszłości nie będzie obawiało się  wykorzystać swoich zdolności w nowej, stresującej sytuacji. Oznacza to, że samodzielność dziecka rozwija się, gdy dorosły współtworzy wraz z dzieckiem świat nowych rozwiązań wydobywając z dziecka jego zasoby i odpowiednio dopasowując zadanie do jego możliwości.

2. Stawianie dziecku granic i uczenie odpowiedzialności

Rozwój dziecka pokazuje nam, że jest ono odrębną niezależną osobą, na którą mamy ograniczony wpływ, który to dodatkowo zmniejsza się wraz z upływem lat i wzrostem jego samodzielności. Rozwijając samodzielność dziecka musimy bardzo uważać, żeby dziecko było świadome własnej wolności, ale nie naruszało jednocześnie dobrostanu innych osób, zarówno fizycznego jak i komfortu psychicznego. Z tego powodu warto zadbać o to, żeby w domu były jasne i czytelne dla wszystkich zasady, normy,  granice. Inaczej mówiąc, aby dziecko mogło świadomie i bez lęku poznawać świat i innych ludzi musimy stworzyć mu bezpieczną bazę w domu.

Najlepszym sposobem, aby nauczyć dziecko tego, że każdy wybór pociąga za sobą kolejne wybory oraz uświadomić mu ich konsekwencje jest rozmowa z nim o odpowiedzialności. Partnerska rozmowa pozwoli zrozumieć dziecku, że ma wpływ na rzeczywistość i może ją kształtować. Warto w tym celu posłużyć się następującymi sformułowaniami: co by było gdyby”, „a co będzie, gdy”. Warto również omawiać z dzieckiem jego zachowania podpowiadając mu „jest tak, ponieważ przedtem…”. Jeżeli dziecko jest młodsze wszystkie tematy można przenieść na grunt zabawy, lektury. Dla przykładu: można wymyślać początek historyjki i zachęcić dziecko do stworzenia różnych zakończeń, warto również wrócić do zdarzeń z życia naszego potomka, spróbować je narysować i np. w wyobraźni zmienić ich przebieg. Dzięki rozmowie, oprócz uczenia samodzielnego myślenia i wyborów, mamy również możliwość poznać preferencje dziecka i podyskutować z nim, kiedy obawiamy się, że wybór nie jest najlepszy. Partnerska rozmowa uczy dziecko tego,  może decydować o sobie, przez to, że jest w stanie  skonstruować i wykorzystać różne scenariusze swojego postępowania. Z drugiej strony pozwala nam zaufać, że pozbawione naszej kontroli i obecności dziecko jest bezpieczne, bo wie, jak należy się zachować, potrafi przewidzieć konsekwencje, a w ostateczności zwrócić się o pomoc.

3. Podsumowanie

Przygotowując dziecko do samodzielnego życia ofiarujemy u możliwość decydowania o sobie i pewność siebie w sytuacji różnych zawirowań losu. Wszystkie wartości,  które mu przekazujemy, takie jak wolność wyboru, szacunek, motywacja i nadzieja są zasobami do których dziecko, a później dorosły człowiek, będzie mogło sięgnąć, gdy będzie poznawało świat i ludzi. I, co jest równie istotne, budując więź z dzieckiem, wiemy, że w sytuacjach krytycznych  bez lęku i wstydu zwróci się do nas z prośbą o pomoc czy wsparcie niezależnie od wieku, doświadczeń i zadań, które przyjdzie mu rozwiązywać.

Źródło: https://rodziceidzieci.com/rozwijanie-samodzielnosci-dziecka-joanna-stepinska/
Autorka: mgr Joanna Stępińska, psycholog, Gabinet „Rodzice i Dzieci”